چكيده: اين مقاله به بررسي سير تحول گفتمان توسعه سياسي در تاريخ معاصر ايران از پيروزي انقلاب مشروطه تا پايان دهه دوم انقلاب اسلامي، مي‌پردازد. يافته‌هاي حاصل از يك پژوهش كيفي براساس روش تحليل گفتمان و با استفاده از الگوي تركيبي نورمن فركلاف و تئون. اي.ون‌دايك دستمايه اين مطالعه و بررسي است كه هشت دروه تاريخي (1285، 1312،1320،1331،1352،1358،1371، و 1377 ه.ش) را در بر مي‌گيرد. مقاله حاضر نشان خواهد داد كه، شاخص‌هاي توسعه سياسي از قبيل آزادي قانون‌گرايي جامعه مدني كثرت‌گرايي، و رقابت و مشاركت سياسي در دوره نخست يعني در سال 1285 در نقطه مطلوبي قرار دارند. اين وضعيت ناشي از پيروزي انقلاب مشروطه و به ثمر نشستن مبارزات ملت ايران براي رهايي از استبداد تاريخي است. شاخص‌هاي مذكور در سال 1312 كه حكومت مطلقه رضا شاه در شرف تكوين است به شدت سقوط مي‌كنند، اما در سال 1320 تحت تاثير تحولات سياسي و اجتماعي عدم اقتدار و كنترل حكومت مركزي، تمايل شاه جوان به اصلاح تصوير‌ذهني مردم از حكومت استبدادي و مطلقه رضا شاه و بروز نوعي هرج و مرج سياسي، منحني مذكور بار ديگر صعود مي‌كند، اما در مقايسه با دوره اول و دوره چهارم (1331) در جايگاه پايين‌تري قرار دارد. در سال 1331، بار ديگر شاهد نضج‌گيي گفتمان توسعه سياسي به ويژه در بعد استقلال‌طلبي و آزادي‌خواهي هستيم. در دوره پنجم (1352) نيز همچون دوره دوم (1312)،‌ منحي توسعه سياسي در نقطه حضيض قرار دارد، در حالي كه وضعيت سال 1358 به سال 1320 شبيه است به نظر مي‌رسد كه رشد برخي شاخص‌هاي توسعه سياسي در سال 1358 نيز ناشي از رهاشدگي اوايل انقلاب و بروز مطالبات اجتماعي است. وضعيت سال 1371 از لحاظ توسعه سياسي، مطلوب نيست. در اين سال نيز گرچه مانند قطع 1352 به نوسازي اجتماعي – اقتصادي، توجه فراوان مي‌شود اما بعد سياسي و فرهنگي توسعه به شدت مورد غفلت قرار مي‌گيرد. سال 1377 سال اوج‌گيري گفتمان توسعه سياسي است در واقع تنها در اين مقطع است كه مفهوم «توسعه سياسي» به طور مستقيم به كار رفته، زيرا در مقاطع ديگر، ما اساسا با شاخص‌ها و مفاهيم توسعه سياسي و نه اصطلاح و مفهوم آن روبه‌رو هستيم گفتمان توسعه سياسي در اين سال حتي از نخستين سال پيروزي انقلاب مشروطه نيز جايگاه بالاتري دارد. به طور كلي سال 1377، نقطه اوج منحني شاخص‌هاي توسعه سياسي و سال 1312، نقطه حضيض آن است به اين ترتييب مقاله حاضر، با بررسي هشت دوره تاريخي، تصويري كلي از جايگاه گفتمان توسعه سياسي در يك قرن اخير ايران را ارائه مي‌كند.